24 lutego 2017

KONSULTACJE SPOŁECZNE W PLANOWANIU MIEJSCOWYM

Architektura  |  Ludzie w mieście  |  Przestrzenie w mieście

Partycypacja społeczna podczas uchwalania planów miejscowych została narzucona ustawowo jako jeden z czynników mających zapewnić maksymalną transparentność procesu. Postanowiliśmy przyjrzeć się temu jak powinny być przeprowadzane tego typu konsultacje oraz jakich efektów powinniśmy od nich oczekiwać jako mieszkańcy.

 

DRABINA PARTYCYPACJI

 

Uczestnictwo obywateli w procesie tworzenia planów może przybierać różne formy i różnić się znacząco stopniem zaangażowania, co obrazuje tzw. „drabiny partycypacji”. Na najniższym szczeblu znajduje się informowanie mieszkańców o zachodzących w gminie procesach, które służyć ma głównie budowaniu świadomości obywatelskiej. Wyżej znajdują się konsultacje, podczas których mieszkańcy zyskują możliwość wypowiedzenia się na temat opracowywanych projektów, a ich samych traktuje się jako jeden z organów doradczych. Etapem najbardziej angażującym jest pełne współdziałanie – mieszkańcy zyskują tam największe prawa i obowiązki decydując wspólnie o kształcie finalnych dokumentów planistycznych. Ze względu na swoja kompleksowość i konieczność budowania długotrwałego partnerstwa, jest to również formuła najcięższa w wypracowaniu.

 

PLANOWANIE PROCESU

 

Podmioty odpowiedzialne za proces konsultacji powinny dążyć do ich maksymalnej transparentności, tak aby mieszkańcy byli dobrze poinformowani o ich przebiegu oraz zyskali pełną swobodę wypowiedzi. Każdy z uczestników konsultacji powinien móc szybko zrozumieć:

  • Ich cel, kolejne etapy działania i konsekwencje jakie będą z nich wynikać;
  • Kto jest odpowiedzialny za proces partycypacyjny;
  • Formułę procesu partycypacyjnego, jej charakterystykę oraz możliwości uczestniczenia;
  • Miejsce i harmonogram prowadzeni konsultacji;
  • Czy odpowiednio zbadano i zrozumiano kontekst lokalny oraz występujące tam zależności;
  • Jakie są możliwości składania uwag do planu;
  • W jaki sposób uchwalenie planu wpłynie na ich otoczenie;
  • Bezpośrednie szanse i zagrożenia związane z zapisami planu;
  • Sposób oraz osoby odpowiedzialne za przekazanie wniosków i rekomendacji.

 

SPOSOBY PROWADZENIA KONSULTACJI

 

Uchwalanie planów miejscowych jest długim i skomplikowanym procesem, zajmującym nierzadko nawet do kilku lat. Aby w pełni wykorzystać potencjał mieszkańców i przybliżyć im kolejne etapy powstawania planu, stosuje się rozmaite techniki i narzędzia.

 

Na etapie poprzedzającym prace nad planem konieczne jest poinformowanie mieszkańców o tym, że będzie powstawał tego typu dokument w czym przydatne są ulotki, ogłoszenia w mediach tradycyjnych i społecznościowych oraz stworzenie informatorów o planie miejscowym. Szczególnie przydatne okazują się te ostatnie – dzięki przyjaznej formule są w stanie wytłumaczyć mieszkańcom czym jest dokument Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego oraz przekazać jego najważniejsze cele. Po krótkiej lekturze większość zainteresowanych rozumie już podstawowe założenia planu i jest w stanie rozmawiać z konsultantami na bardziej merytoryczne tematy. Bardzo przydatne są również spacery architektoniczne w towarzystwie projektantów planu i zawodowych przewodników, które pozwalają zrozumieć mieszkańcom punkt widzenia urbanistów, a samym projektantom lepiej poznać potrzeby lokalnej społeczności.

 

Po przystąpieniu do sporządzenia planu następuje etap składania wniosków. To moment kiedy projektanci dopiero przygotowują się do swojej pracy, a mieszkańcy mogą im przybliżyć uwarunkowania lokalne widziane z perspektywy długoletnich mieszkańców. Aby nadać spotkaniu pewną strukturę powinno zacząć się od krótkiego wprowadzenia ze strony projektantów, którzy mogą wytłumaczyć procedury powstawania planu oraz wstępne analizy na temat danego terenu. Z założenia to jednak mieszkańcy są tutaj ekspertami. To od nich można dowiedzieć się jakie tereny są szczególnie ważne i powinny być objęte ochroną, a które nie funkcjonują w oczekiwany sposób i mogą zostać poddane zmianom.

 

Konsultacje w terenie następują w momencie kiedy można już przedstawić mieszkańcom propozycję planu miejscowego (na etapie jego wyłożenia lub konsultacji pośrednich). Aby przyciągnąć ich uwagę warto zainwestować w stanowisko konsultacyjne mocno wyróżniające się w terenie – może ono przybrać formę pawilonu, wolnostojących namiotów lub wykorzystywać istniejącą infrastrukturę – ważne aby było w stanie przyciągnąć przechodniów. Kiedy już to się zrobi, przydatne są wszelkie formy graficzne ułatwiające przekazanie założeń planu. Warto wydrukować mapę stanu istniejącego, rysunek planu i teksty objaśniające jego najważniejsze elementy. Najlepsze efekty przynosi jednak makieta, która w połączeniu z kompetentnym konsultantem daje możliwość przekazania mieszkańcom wszystkich najważniejszych informacji, a następnie zebrania ich uwag i sugestii w formie ankiety.

 

Tekst: Przemysław Chimczak

Powrót do listy