Mija ponad 1,5 roku od wprowadzenia w życie tzw. „ustawy krajobrazowej”, czyli ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015, poz. 774). Obecnie jest to jedno z najważniejszych narzędzi w rękach samorządów służące ogólnej poprawie jakości krajobrazu. Postanowiliśmy przyjrzeć się głównym założeniom dokumentu oraz sprawdzić jak wygląda proces wprowadzania go w życie.
UPORZĄDKOWANIE POJĘĆ
Uporządkowane zostały przede wszystkim terminologie służące ochronie krajobrazu. Ujednolicono m.in. przepisy prawa budowlanego, ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, drogach publicznych, ochronie środowiska oraz o podatkach i opłatach lokalnych. Szczególne znaczenie mają wprowadzone do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym definicje urządzenia reklamowego, tablicy reklamowej, szyldu, krajobrazu czy krajobrazu priorytetowego.
Prawdopodobnie największym sukcesem było jednak precyzyjne zdefiniowane reklamy w przestrzeni publicznej (w poprzednich latach, to właśnie dzięki tej luce władze miast notorycznie przegrywały pozwy z właścicielami reklam). Obecnie określa się ją jako:
Umieszczona w polu widzenia użytkownika drogi tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe, a także każdy inny nośnik informacji wizualnej, wraz z jej elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, niebędącym znakiem drogowym, ustawionym przez gminę znakiem informującym o obiektach zlokalizowanych przy drodze, w tym obiektach użyteczności publicznej, znakiem informującym o formie ochrony zabytków lub tablicą informacyjną o nazwie formy ochrony przyrody.
ZADANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Jednostki samorządu terytorialnego uzyskały narzędzia prawne służące poprawie jakości estetyki miast. Na poziomie województwa ustawa nakłada na samorządy terytorialne obowiązek sporządzenia tzw. audytów krajobrazowych. Plany zagospodarowania przestrzennego i decyzje o warunkach zabudowy będą musiały od tej pory uwzględniać powyższy dokument, co będzie wiązało się z koniecznością uzgodnienia tych planów przez władze miasta z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
W przypadku gmin mamy natomiast do czynienia z ustawą reklamową – narzędziem określającym zasady i warunki usytuowania większości form reklamy, określaną w formie uchwały i stanowiącą akt prawa miejscowego. Z teoretycznego punktu widzenia, władze miasta nie są w żaden sposób zobligowane do podjęcia tego typu uchwał, jednak oferowana przez ustawę możliwość czerpania dodatkowych dochodów z opłat reklamowych może tu być czynnikiem decydującym.
AUDYT KRAJOBRAZOWY
Audyt krajobrazowy ma być głównym narzędziem realizacji, przewidzianej w ustawie, powszechnej identyfikacji i waloryzacji krajobrazów. Na przygotowanie pierwszych tego typu dokumentów samorządy wojewódzkie otrzymały trzy lata, następnie mają być sporządzane cyklicznie, nie rzadziej niż raz na 20 lat. W skali całego województwa, audyt ma pełnić następujące funkcje:
- Identyfikować typy krajobrazów, wraz z ich cechami charakterystycznymi oraz oceną wartości dla województwa. W audycie powinny się tez znaleźć opisy wszystkich istniejących na terenie województwa parków narodowych, krajobrazowych, rezerwatów przyrody, parków kulturowych, obszarów chronionego krajobrazu, obiektów znajdujących się na listach Światowego Dziedzictwa UNESCO, obszarów Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO lub obszarów i obiektów proponowanych do umieszczenia na tych listach;
- Waloryzować rodzaje krajobrazów, a w szczególności wskazać krajobrazy szczególnie cenne, które będą mogły uzyskać rangę „krajobrazów priorytetowych” – w granicach takiego obszaru sejmik województwa wyznacza osie, punkty i dominanty widokowe, obszary wyróżniające się lokalną formą architektoniczną oraz strefy ochrony krajobrazu stanowiące przedpola ekspozycji (miejsca umożlwiające szczególną ekspozycję panoram);
- Ustalić zagrożenia dla zidentyfikowanych krajobrazów priorytetowych oraz przedstawić rekomendacje mające prowadzić do ich szczególnej ochrony (za pomocą wszelkich dostępnych narzędzi prawnych).
OPŁATY REKLAMOWE
Gminy, które zdecydują się na sprecyzowanie w postaci uchwały zasad realizacji polityki krajobrazowej, będą miały możliwość pobierania opłat od umieszczonych na tych obszarach tablic lub urządzeń reklamowych. Opłata ma składać się z części stałej – wynoszącej maksymalnie 2,50 zł/dziennie od reklamy, oraz części zmiennej uzależnionej od powierzchni ekspozycji – za 1 m2 wynosić będzie najwyżej 0,20 zł/dziennie. O ile więc opłaty stałe nie uderzą szczególnie w kieszenie reklamodawców, to już części zmienne mogą wpłynąć w istotny sposób na rynek bilbordów i reklam wielkoformatowych. Obowiązek uiszczenia opłaty ciążyć będzie na właścicielach nieruchomości, obiektów budowlanych lub użytkowników wieczystych, na których obiektach znajdują się tablice służące ekspozycji reklam (niezależnie od tego czy aktualnie znajduje się na nich jakaś reklama).
Drugim narzędziem finansowym, które otrzymały władze gmin, jest możliwość nakładania kar pieniężnych na właścicieli reklam niestosujących się do podjętej uchwały. Wysokość kary ma być obliczana jako iloczyn pola powierzchni reklamy mierzonej w metrach kwadratowych oraz 40 krotności stawki części zmiennej opłaty uchwalonej przez daną gminę. Karę wymierza prezydent miasta, określając jednocześnie jej wysokość, konieczność dostosowania się do przyjętych na obszarze uchwały wytycznych, lub obowiązek usunięcia reklamy z danego terenu.
OBECNE LOSY USTAWY
Ponieważ ustawa w istotny sposób raziła w interesy reklamodawców, na odpowiedź z ich strony nie trzeba było długo czekać. W październiku 1015 roku Związek Pracodawców Business Centre Club wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP przepisów ustawy krajobrazowej, uzasadniając iż dokument w „rażący sposób godzi w konstytucyjne prawo własności”. Kontrowersje wzbudził również fakt, że przepisy ustawy miały zastosowanie nie tylko do nowopowstających form reklamowych, ale również tych już istniejących – co uderzało w podstawową zasadą systemu prawnego, mówiącą, że prawo nie działa wstecz. Losy ustawy ważyć się więc będą w trybunale konstytucyjnym, urzędy wstrzymały się z wszelkimi pracami do czasu orzeczenia wyroku, a nam pozostaje oczekiwać na pozytywne zakończenie całej sprawy.
Tekst: Przemysław Chimczak
