To, jak będzie w przyszłości wyglądało nasze miasto, można już dzisiaj wyczytać z planów miejscowych. Dokumenty te, chociaż często mieszkańcom nieznane, definiują w jaki sposób będzie się rozwijała przestrzeń wokół nas na przestrzeni następnych kilkudziesięciu lat. Warto się z nimi zapoznać jeśli chcemy świadomie wpływać na te zmiany.
Plany Miejscowe (a właściwie Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego, w skrócie MPZP) są lokalnymi aktami prawa określającymi w szczegółowy sposób przestrzenny rozwój miasta. Definiują jakie tereny mogą być zabudowane, a jakie zostaną zachowane na zieleń i rekreacje, decydują o typie i przeznaczeniu nowych budynków, mówią o tym gdzie powstaną nowe ulice, place i skwery.
Zgodnie z obowiązującym prawem plan miejscowy jest sporządzany przez prezydenta lub burmistrza miasta i z jego inicjatywy rozpoczyna się proces przygotowania planu. Nie robi tego oczywiście sam, do całego procesu powstawania planu wyznaczani są profesjonalni urbaniści i urzędnicy, którzy wraz z zespołem fachowców (ekonomiści, socjologowie, specjaliści od transportu, infrastruktur miejskiej, ochrony środowiska) przygotowują zapisy dokumentu. Istotny jest również udział Rady Miasta, której radni podejmują uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia planu, a na koniec poprzez głosowanie decydują o uchwaleniu planu tak aby stał się obowiązującym prawem. Następnie dokument trafia do Wojewody, który publikuje go w Dzienniku Urzędowym. Odtąd wszystkie inwestycje na terenie objętym planem będą mogły być prowadzone tylko pod warunkiem, że będą spełniały zapisy w nim zawarte.
Plan miejscowy jest więc potężnym narzędziem, pozwalającym na realne kształtowanie miasta. Ponieważ jest to dokument prawny, jego zapisy często mogą być na pierwszy rzut oka zawiłe. Po chwili analizy okazują się jednak względnie przejrzyste i zrozumiałe dla każdego.
MPZP składa się z dwóch, nierozerwalnych części: tekstu, który stanowi treść uchwały, oraz rysunku planu, będącego jego załącznikiem i graficzną reprezentacją tekstu. Dokumenty się uzupełniają, dlatego aby uzyskać pełny obraz koniecznym jest przestudiowanie ich obu.
Tekst planu składa się zazwyczaj z kilkudziesięciu stron podzielnych na dwie części. Pierwsza z nich, ustalenia ogólne, stosuje się do całego obszaru objętego planem – definiuje podstawowe pojęcia, określa granice opracowania, opisuje przeznaczenie i podziały poszczególnych terenów oraz określa zasady kształtowania ładu przestrzennego. Ta część daje nam już ogólny ogląd na sposób funkcjonowania obszaru. Druga część to ustalenia szczegółowe, które zawierają szereg odwołań do poszczególnych terenów. Określa się w nich to, co najbardziej zainteresuje właścicieli działek i ich najbliższych sąsiadów, czyli główne wskaźniki zabudowy – dopuszczalną powierzchnię zabudowy, jej wysokość, intensywność, czy wymagany udział zieleni. Wszystko to wpływa potem bezpośrednio na powstającą tam architekturę.
Rysunek planu uzupełnia dokument o elementy, które ciężko przekazać w formie pisanej. Określa granice terenów o różnych funkcjach, definiuje kolorem ich przeznaczenie (dzieląc je na mieszkaniowe, usługowe, parki, drogi, bądź inne), ustala linie zabudowy, pierzeje usługowe, osie widokowe, czy szpalery drzew. Dzięki niemu możliwa staje się podstawowa wizualizacja planowanych zmian.
A co jeśli nie jesteśmy specjalistami, inwestorem, bądź osobą bezpośrednio dotkniętą powstającym planem? Nic nie szkodzi! Celem planów miejscowych jest uporządkowanie przestrzeni miasta tak aby była ona dobrem wspólnym akceptowanym przez wszystkich. Ich ostatecznym celem jest więc szukanie rozsądnego kompromisu pomiędzy często rozbieżnymi stanowiskami: mieszkańców, użytkowników miasta, deweloperów, grup interesów i rozmaitych organizacji. Dlatego też ich ostateczny kształt tak często budzi duże kontrowersje.
Ponieważ proces powstawania planów miejscowych jest całkowicie transparentny, każdy może zgłosić uwagi i zaproponować zmiany, które jego zdaniem powinny być wprowadzone do projektu planu. Nie ma znaczenia kim się jest, bądź jakie stanowisko się zajmuje – poprzez przekazanie swoich uwag drogą urzędową wszystkie głosy liczą się tak samo i muszą być oficjalnie rozpatrzone przez autorów dokumentu. Woje uwagi można zgłaszać w dwóch momentach przeprowadzania procedury. Po raz pierwszy, zaraz po tym jak Prezydent miasta poinformuje o przystąpieniu do sporządzenia planu (jest to publicznie ogłaszane na stronie internetowej i tablicy ogłoszeń urzędu), kiedy to można wypisać wszystkie wskazówki i uwagi do obszaru objętego planem. Na zgłaszanie opinii mamy zwykle 21 dni. Po raz drugi uwagi można składać podczas publicznego wyłożenia planu, który można obejrzeć bezpośrednio w urzędzie oraz na jego stronie internetowej. Na tym etapie przedstawiana jest już pierwsza propozycja projektu planu, a mieszkańcy mogą się odnosić do jego konkretnych zapisów. Po etapie konsultacji i zbierania wniosków, Prezydent podejmuje decyzję o uwzględnieniu bądź odrzuceniu uwag, a następnie plan przedstawiany jest pod głosowanie Rady Miasta. Jeśli wszystko zostanie zaakceptowane, niedługo później plan miejscowy wchodzi w życie i zaczyna obowiązywać wszystkich użytkowników miasta.
Tekst: Przemysław Chimczak
